پرسش

با سلام
در مورد تاثیر واقعه عاشورا در میان غیر مسلمانان مطالبی می خواستم.
با تشكر

پاسخ

با سلام و عرض تحیت.
دوست گرامی!
در این باره، به طور جسته و گریخته، در لابلای كتابها و مقالات می توان چیزهایی یافت؛ اما ما با كتاب مستقلی در این زمینه برخورد نكردیم.
مقداری از تأثیرات این واقعه بر هندوها ـ كه بیشتر بیان شده ـ را برایتان بازمی گوییم، و شما نیز خود به تحقیق در این زمینه ادامه دهید.
یكی از آثار غیرمستقیم فرهنگ عاشورا بر ادب هندو را می توان منظومه مشهور "توسیداس" ـ شاعر و معلّم نامدار هند در قرن 16 و 17 میلادی ـ موسوم به "رامایانا" یا سرگذشت دانست، كه آن را تقلیدی از كلام مرثیه سرایان لكهنو در سوگ ائمه شیعه ـ بخصوص امام حسین(ع) ـ دانسته اند.
از آثار مستقیم این واقعه نیز می توان به خود همدلی و همنوایی هندوها در سوگواری بر سالار شهیدان نام برد.
محقق معاصر آقای سید حسین علی جعفری، در كتاب "تعزیه داری در هند" به گوشه هایی از آن پرداخته است. این عزاداریها به حدی در هندوها نفوذ دارد كه در گذشته بسیاری از مهاراجه های هند نیز در برگزاری تعزیه مشاركت فعال داشتند. مهاراجه پیشین شهر گوالیور در تعزیه های رسمی شركت می كرد و پابرهنه همراه دسته تعزیه راه می پیمود.
از هندوهایی كه مراسم ماه محرم را به طرزی با شكوه برپامی دارند، می توان از برهمنهای مهیال (Mohyal) نام برد(ر.ك. به "مهاتما گاندی ـ همدلی با اسلام، همراهی با مسلمین"، علی ابوالحسنی، ص189 و ص191) برهمنان حسینی به همراه دسته تعزیه به سوی كربلاهای محلی حركت می كنند، و پس از اظهار ادب و احترام نسبت به شهیدان كربلا به خانه هایشان برمی گردند.
دیگر اینكه شاعران پرآوازه هندو و سیك نظیر"پاندیت امرنا ساحر"، "منشی ششچندر طالب"، "ملك الشعراء آفاق لكهنوی"، "گوپینات امان لكهنوی"، "سردار سینگه دوگال"، "پروفسور جواد شیشت"، "راجكاوی ایندرجیت سینگر تولسی" ... شاهكارهایی رثایی و اشعاری در مصیبت كربلا سروده اند، و آثارشان بخش مهمی از ادبیات هند را تشكیل می دهد. (ر.ك. به همان، ص192)
به لحاظ اجتماعی سیاسی نیز این فرهنگ تأثیر عظیمی در هند و پاكستان داشته است، كه از جمله به الهام گیری گاندی از عاشورا برای نجات هند از استعمار استناد كرد. او گفت: «من برای مردن هند چیز تازه نیاورده ام؛ فقط نتیجه ای را كه از مطالعات و تحقیقاتم در باره تاریخ زندگی قهرمانان كربلا به دست آورده ام، ارمغان ملت هند كردم. اگر بخواهیم هند را نجات دهیم واجب است همان راهی را بپیمائیم كه حسین بن علی پیمود."(مجله الغرّی ـ النجف الاشرف ـ ربیع الاول 1381 ق ـ به نقل از همان، ص305).
در این باره خوب است جمله "سرلوئیس پلی" شرق شناس اروپایی قرن 19 را هم نقل كنیم كه گفت: "اگر موفقیت یك نمایش به میزان تأثیراتی باشد كه برخوانندگان و یا تماشاگران خود می گذارد، هیچ نمایشی تاكنون موفق تر از تراژدی جهان اسلام ـ یعنی تراژدی حسن(ع) و حسین(ع) نبوده است."(همان، ص305)
اگر فقط همین نمونه ها، آن هم فقط در هند در دست بود، كافی بود كه به تأثیر عظیم قیام عاشورا بر فرهنگهای جهان اسلام اذعان كنیم؛ حال این كه سخن بسیار و بیش از اینها است.
التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.