پرسش

كتاب علی
حضرت علی بن ابیطالب (ع) با استعداد ذاتی و توفیقات خداوندی و سعی و جدیت پیغمبر اكرم (ص) علوم و معارف رسول خدا را فرا میگرفت و در كتابی ثبت مینمود. آن كتاب جامع را با وصایای خویش تحویل داد تا در مواقع ضرورت، مردم از آن بهرهمند گردند. این موضوع در احادیث اهل بیت (ع) منصوص است. از باب نمونه:
حضرت صادق(ع) فرمود: نزد ما چیزی موجود است كه احتیاج به مردم نداریم ولی مردم به ما نیازمند میباشند، زیرا در نزد ما كتابی وجود دارد كه املاí رسول خدا است و با خط علí نوشته شده است. آن كتاب جامعی است كه تمام حلال و حرامها در آن ثبت شده است.
حضرت ابو جعفر(ع) به جابر فرمود: یا جابر! ما اگر از عقیده و آراء خودمان برای شما حدیث میكردیم به هلاكت میافتادید لیكن احادیثی را برای شما میگوییم كه از رسول خدا ذخیره نمودهایم چنانچه مردم طلا و نقره را ذخیره میكنند.
عبدالله سنان میگوید: از حضرت صادق (ع) شنیدم كه میفرمود: در نزد ما جلدی موجود است به طول 70 ذراع كه رسول خدا مطالبش را املا نموده و علی به دست مباركش آنها را نوشته است: تمام احتیاجات علمی مردم، در آن موجود است حتی ارش خراش و خدشهای كه به بدن وارد شود.
ائمه بارها یíفرمودند: ما از رای خودمان چیزی نمی گوییم بلكه وارث علوم پیغمبر هستیم هرچه را بگوییم به واسطه پدرانمان از پیغمبر نقل مینماییم. از باب نمونه:
حضرت صادق (ع) میفرمود: حدیث من حدیث پدرم میباشد و حدیث پدرم حدیث جدم میباشد و حدیث جدم حدیث حسین است و حدیث حسین حدیث حسن است و حدíث حسن حدیث امیرالمؤمنین است و حدیث امیرالمؤمنíن حدیث رسول الله است و حدیث رسول خدا قول خداست.

با توجه به متن فوق آیا معصومíن تمام مطالب را از همان كتاب می فرمودند یعنی از جانب خود هیچ كلامی نمی فرمودند؟ یا آیا منظور از كتاب علمی است كه از پیامبر به ارث برده بودند و منظور كتاب ظاهری نبوده است؟
متشكرم

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست گرامی!
این گونه بیاناتی كه از معصومین(ع) وارده شده است، به این معنا نیست كه ما هیچ چیزی از خودمان نمی گوئیم و یا هیچ چیزی از خودمان نداریم كه بگوئیم، بلكه به این معنا است كه ما هر چه می گوئیم حكم الهی است و همان حكمی است كه رسول الله(ص) از جانب خداوند آورده است. به عبارت دیگر، این كه ما حكمی از خود صادر نمی كنیم، بلكه حكم الهی و آنچه را كه از طرف خداوند به ابلاغ آن مأمور شده ایم می گوئیم. و این خود یك نوع اتمام حجت بر دیگران، و از جهتی معرفی و موثق نمودن فرمایشات و بیانات خودشان است.
از طرف دیگر منابعی برای علم ائمه(ع) بیان كرده اند كه عبارتند از:
1. آگاهی كامل از كتاب الله و قرآن مجید.
2. وراثت از پیامبراكرم(ص).
3. الهامات الهی از راههای مختلف.
بنابراین یكی از منابع علوم ائمه(ع) وراثت از پیامبراكرم(ص) است. این ارث بردن می تواند به صورت ظاهری باشد، مانند همان كتابی كه از ایشان به ائمه(ع) به ارث رسیده به نام "جامعه" یا "جفر" و...، و می تواند آن وراثت یك نوع وارثت علمی، معنوی و روحانی باشد كه از پیامبراكرم(ص) به امام علی(ع) آموخته شده، و از آن حضرت نیز به امامان بعدی؛ كما این كه می توان از روایت امام صادق(ع) این مطلب را استفاده نمود: «علّم رسول الله علیا ألف باب، یفتح من كل باب ألف باب» یعنی رسول اكرم(ص) هزار باب علم به حضرت علی(ع) آموخت كه از هر باب آن، هزار باب علم گشوده می شود.
در انتها به یك نكته توجه كنید، و آن این كه جمله معروفی است كه، احتمالا شنیده اید به این مضمون كه در كتاب "جفر جامعه" كه به املای رسول اكرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) است حكم هر مسئله ای ـ حتی جریمه یك خراش ـ وجود دارد. مراد از این جمله نه آن است كه همه احكام به شكل تفصیلی و جزئی در آن هست، بلكه مراد آن است كه اصول احكام اسلامی در آن است، و ما ـ اهل بیت ـ بر اساس آن اصول، حكم هر مسئله ای را خواهیم دانست. توجه كنید در توماری كه بنا به روایات هفتاد ذراع با عرضی نهایتا نیم متر است، آن هم با خط كوفی معمولا درشت آن زمان، چقدر حجم مطلب جای می گیرد!؟ نفس این تفریع از اصل كار امام معصوم است.
امیدواریم همین مقدار توانسته باشد پاسخی مختصر، و در عین حال، مكفی برای سؤال شما باشد.
برای مطالعه بیشتر می توانید به كتاب "پیام قرآن"، نوشته آیت الله مكارم شیرازی، ج9، ص119-134 مراجعه نمایید.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.