پرسش

باسلام
عبارت ذیل یعنی چه لطفا به زبان ساده مثال بزنید
لایب نیتس می گوید:
من بر آنم كه كشف و ابداع صورت قیاسها زیباترین اثری است كه ذهن آدمی عرضه داشته است. این فن فن مصون ماندن از خطا است البه به شرط اینكه بتوانند انرا به نحو احسن بكار برند.

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
به طور كلی استدلال محتاج به دو عنصر است:
1. مواد استدلال: یعنی آن مواد خام و مطالبی كه محتوای استدلال ما را پر می‌كند.
2. شكل و صورت استدلال: كه آن چگونه چیدن آن مطالب، برای رسیدن به نتیجه درست می‌باشد.
مواد استدلال، اگر یقینی و برای كشف حقیقت باشد؛ به آن استدلال ـ اگر در صورت و شكل درست قیاس آن قرار گیرد ـ "برهان" می‌گویند؛ و اگر برای تسلیم كردن طرف مقابل باشد، بدون این كه حتماً درست و یقینی باشند، آن را "جدل" می‌گویند؛ و اگر برای اقناع ذهن او، و ایجاد یك تصدیق ولو ظنّی باشد، و منظور تحریك او برای كاری باشد، به آن "خطابه" می گویند؛ و اگر مواد استدلال، استعاره و مجاز باشد، به آن "شعر" می‌گویند؛ و اگر به قصد غلط انداختن طرف مقابل باشد، و از مواد غلط در آن استفاده شود، "مغالطه" نام می‌گیرد. این پنج قسم را منطقیون تحت عنوان "صناعات خمس" بحث می‌كنند.(ر.ك: آشنایی با علوم اسلامی، شهید مطهری، ج1، ص133)
صورت استدلال هم خود به چند قسم، تقسیم می‌شود: برخی صورتها، نتیجه درست و قطعی دارد و برخی نتیجه نمی‌دهد؛ كه بحثهای مفصلی در این باره در منطق مطرح است.(همان)
با توجه به این مقدمه، جمله"لایب نیتس"، روشن می‌شود؛ كه ذهن انسان با كشف صورتهای صحیح قیاس و استدلال موجب شده، تا استدلالات صحیح انجام شود‌ و انسان به خطا نیافتد.
توضیح این كه منشأ خطا یكی از دو امر گذشته است:
یا مقدماتی كه آنها را پایه قرار داده و معلوم فرض كرده خطا و اشتباه است، یعنی مواد استدلال فاسد است، یا نظم و شكل و صورتی كه به مقدمات داده شده غلط است. برای مثال اگر گفتیم: «سقراط، انسان است؛ و هر انسانی ستمگر است. پس سقراط ستمگر است.» این استدلال ما از نظر شكل و صورت صحیح است، اما از نظر ماده و مصالح، فاسد است. زیرا آن جا كه می‌گوئیم: «هر انسانی ستمگر است» ماده قیاس ما درست نیست. اما اگر بگوئیم: «سقراط، انسان است،‌ سقراط عالم است؛ پس انسان عالم است.» ماده و مصالح استدلال ما صحیح است؛ ولی شكل و نظام آن منطقی نیست، لذا نتیجه غلط است.
"لایب نیتس" به قسمت دوم توجه كرده، و صورتها و شكلهایی كه صحیح است و نتیجه درست می‌دهد را از شاهكارهای ذهن می‌شمارد.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.