پرسش

اعمال مكروه دقیقا یعنی چه؟
و چقدر ائمه (ع) ما را ار آنها نهی می كنند ؟
و اثرات عمل كردن یا نكردن به آن چه در دنیا و چهدر آخرت چقدر است؟
متشكرم

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست عزیز!
پاسخ سؤال شما را می‌توان در چند مرحله عرضه داشت:
1ـ مكروه عملی است كه بهتر است انجام نشود، ولی اگر انجام شد، گناه محسوب نیست، و عقاب ندارد. فردی كه به جهت اطاعت امر الهی مكروهی را ترك كند، ثواب می برد.
"مكروه" در عبادات به معنای "اقل ثوابا" است؛ یعنی اگر عبادتی در موقعی كه كراهت دارد، انجام شود، ثواب و اجرش كمتر است از زمانی كه آن عمل در شرایط عادی خود انجام گیرد. به عنوان مثال اگر برای هر نمازی 100 ثواب در نظر بگیریم، مكروه بودن خواندن نماز در حمام بدین معناست كه ثواب آن از 100 ثواب كمتر است، نه این كه انجام ندادن آن بهتر باشد.
2ـ هر عملی، علاوه بر ثواب و عقاب الهی ـ كه به نوعی اعتبار و وعده الهی بر پاداش و جزا است ـ به حسب میزان تأثیری تكوینی كه در جسم و روح آدمی دارد، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. اعمال مكروه نیز می بایست بر همین اساس ارزشگذاری شوند، و طبعا آثار اعمال در روح و جسم و زندگی فردی و اجتماعی انسان متفاوت است. البته طبیعی است كه مكروه بودن یك عمل نشان از آن دارد كه تأثیر آن ـ به مانند واجبات و محرمات ـ حیاتی و غیر قابل اغماض نیست؛ والا حرام یا واجب می شد.
به طور قطع آن چه كه بیش از همه مورد سفارش قرار گرفته، عمل نمودن به واجبات و فرائض الهی، و ترك نمودن محرّمات الهی است؛ كما این كه رسول گرامی(صلی الله علیه وآله)، در خطبه شعبانیه، بهترین و بافضیلت ترین اعمال در ماه مبارك رمضان را گناه نكردن و ترك معاصی دانسته‌اند.
كسی كه واجبات را انجام دهد و مرتكب حرام نشود، زمینه كمال و رشد معنوی در او پدیدار شده، و علاوه بر این تلاش می‌كند تا به مرحله بالاتر صعود كرده و اعمال مكروه را نیز ترك نموده و اعمال مستحب را انجام دهد.
3ـ میزان تأثیر مكروه در انسانها، بستگی به رشد معنوی و كمال آنها دارد.
كسی كه در انجام واجبات و ترك محرّمات كوتاهی می‌كند، به طور مسلّم تأثیری كه انجام دادن یا ندادن مكروه در او می گذارد، بالنسبه ناچیز است.
اطاعت الهی، ولو در مكروهات و مستحبات، باعث صعود یا نزول معنوی انسان می‌شود؛ كما این كه در روایت آمده است كه: «حسنات الأبرار سیّئات المقرّبین» یعنی "ابرار" با این كه در جایگاه بلند معنوی قرار دارند، كارهای نیك آنها چه بسا برای "مقرّبین" كه مقامی برتر و بالاتر از ابرار دارند، به عنوان كار نیك محسوب نشود، بلكه سیّئه نیز بشمار آید، چرا كه اعمال انسانها با نظر به مقام و رتبه معنوی افراد متفاوت است، همان طور كه انتظار ما از افراد مختلف با مراتب علمی و معنوی متفاوت، نیز یكی نیست و از هر كسی به اندازه رشد معنوی و علمی انتظار داریم. بنابراین میزان تأثیر اعمال در انسانها بستگی به درجه و جایگاه معنوی و روحی آنها دارد.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.