پرسش

این سوال همیشه برای من مطرح است كه : آدم و شیطان هر دو نافرمانی كردند. شیطان علیرغم امر پروردگار سجده نكرد ( در حالی كه برای خود دلیل عقلی داشت و خود را برتر می دانست) حال آنكه آدم تنها بر اساس هوای نفس و علیرغم نهی پروردگار (و لا تقربا هذه الشجره فتكونا من الظالمین) به این عمل دست زد. چگونه است كه مجازات شیطان چنین سنگین و لیكن آدم به تعبیری آمرزیده شد.( در تفاسیر حتی عمل آدم به ترك اولی و نه نافرمانی تعبیر شده است در حالی كه در قرآن به روشنی از واژه ظالمین نامبرده شده است).
لطفا راهنمایی كنید. متشكرم.

پاسخ

با عرض سلام و تحیت!
سؤال خوبی مطرح كرده اید. ما به سؤال جناب عالی در بخشهای زیر جواب می‌دهیم:
1ـ می‌دانیم كه كلمه "ظلم" در این جا به مفهوم ستم بر نفس است ـ نه ستم بر دیگری و یا شرك ـ بنابراین جرم آدم "ظلم به خودش" بود، در حالی كه خطای ابلیس، علوّ و استكبار بود. «... إستكبرت أم كنت من العالین»(ص/75)
حتی اگر گناه حضرت آدم(ع) را نافرمانی عمدی هم بدانیم، قابل قیاس با "استكبار در برابر خداوند" و برنامه‌های او نخواهد بود. فرق بین گناه آم و ابلیس همان فلاق بین فسق و كفر است.
شاید بتوان گفت كه از آیات قرآن برمی آید كه حجت بر همگان نسبت به الوهیت الهی تمام است؛ خصوصا بر ابلیس كه از مقربان درگاه الهی بوده، و در میان ملئكه ملكوت را دیده بوده است.
2ـ همان طور كه می‌دانید، حضرت آدم(ع) بعد از خطای خود توبه كرد ـ «فتلقّی آدم من ربه كلمات فتاب علیه إنّه هو التّواب الرحیم»(بقره/37) ـ و توبه او هم پذیرفته شد؛ ولی شیطان بعد از خطای خود كه سرپیچی از فرمان الهی، و سپس فریب آدم و حوّا بود، باز هم دست از سركشی برنداشت و به اغوای سایر انسانها پرداخت و گفت: «... لأغوینّهم أجمعین...» یعنی تمام انسانها را گمراه خواهم كرد. (حجر/39)؛ بنابراین از این بعد هم وضعیت آدم و شیطان قابل مقایسه نخواهد بود.
كامروا باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.