پرسش

سلام:
لطفا به كل طریقه درست امر به معروف و نهئ از منكر را بنویسید .
خیلئ ممنون.

پاسخ

دوست گرامی!
بدون مقدمه عرض می شود كه مراتب امر به معروف و نهی از منكر، آن چنان كه در كتابهای فقهی و اخلاقی بیان شده، بدین شرح است:
1- انكار قلبی، به این صورت كه در دل با انجام منكر و عمل گناهكار مخالف باشد. اگر فرد گناهكار از نزدیكان و آشنایان باشد، با نشان دادن انزجار قلبی، چه بسا متنبه شود.
2- ارشاد و هدایت افراد نسبت به گناه؛ زیرا چه بسا افرادی از روی نادانی مرتكب معصیت می شوند.
3- اظهار و اعلان تنفر نسبت به گناه و كناره گیری از گناهكار و احیانا، ترك دوستی با او.
4- بازداشتن گناهكار به وسیله پند و اندرز و قالب های بیانی بازدارنده. (ر.ك. به "معراج السعادة"، ملا احمد نراقی، ص398)
این مراتب كه تنها در چهار چوب توانایی شخص نهی از منكر كننده به چند مرتبه تقسیم شده است، به دلیل اینكه نیاز به برخورد و درگیری با شخص گناهكار ندارد، جای بحث چندانی در آن نیست. اما سه مرحله دیگر نیز برای نهی از منكر ذكر شده كه همواره مورد بحث بوده است.
لازم به ذكر است كه مراحل آتی تنها در صورتی مجاز است كه مراحل قبل جواب نداده، و مؤثر واقع نشده باشد.
1- بازداشتن از معصیت با قدرت و زور، مانند ریختن شراب و شكستن آلات لهو و لعب.
2- تنبیه بدنی گناهكار، بدون اینكه به قتل و جرح منتهی شود.
3- استفاده از سلاح سرد و گرم و مجروح كردن و حتی گاهی كشتن گناهكار.
مرحله اخیر، قطعاً نیاز به كسب اجازه از حاكم شرع دارد، و شرعاً و قانوناً كسی حق اقدام شخصی برای جرح و قتل افراد را ندارد، هر چند گناه آنان محرز باشد.
مرحله اول و دوم نیز، در صورت استقرار حكومت اسلامی در هر كشوری، تنها در صورتی مجاز است كه قانون اجازه دهد.
باید توجه داشت كه هر چند در برخی آثار اسلامی این دو مرحله نیز به عهده افراد واگذار شده است، اما این احكام اختصاص به زمانی دارد كه حكومت اسلامی حاكم نباشد؛ ولی در حكومت اسلامی باید بر اساس قانون كشور عمل كرد، و قوانین كشور از اقدام شخصی در این موارد نهی كرده است، و همه باید به آن پای بند باشند.
در مواردی كه قانون مرجع خاصی برای نهی از منكری مقرر داشته، با اطلاع دادن به نهادهای قانونی، مثل نیروی انتظامی یا ستادهای امر به معروف و … باید اقدام كنید. اما توصیه نگارنده آن است كه مطمئن باشید در غالب موارد، تذكر لسانی، بخصوص اگر از سوی یك جمع باشد، قطعاً مفیدتر است؛ مثلاً سایر همسایگان هم چنین تذكر بدهند.
روش امر به معروف و نهی از منكر ، و نحوه تذكر هم بسیار مهم است. گاه كاری با نرمش و مهربانی اثر بیشتری دارد، تا با اخم و خشونت. خصوصا بچه های با ایمان و متدین ما به این توجه كنند كه دیگران آنها را به عنوان غریبه نگاه نكنند و آنها را كسانی نشناسند كه باید كارهایشان را از آنها مخفی داشت، والا به اصطلاح كارهای آنها را مثلا، لو می دهند و یا شروع به نصیحت می كنند. این احساس بیگانگی بدترین تأثیر را در ایجاد محبت به دین و دینداران دارد. اینكه دیگران ـ ولو گناهی بكنند ـ ولی نسبت به مؤمنین احساس آرامش داشته باشند، بهتر است. همین حس احترام نسبت به دینداران بالاخره آنها را متنبه خواهد كرد. پس با این روش چه بسا بهتر بتوان امر به معروف و نهی از منكر كرد.
به این توجه كنیم كه هر كس گناهی كرد، لزوما شخص پلیدی نیست، بلكه بیماری است كه احتیاج به تیمار دارد. هدایت یك بیمار روش خاص خود را دارد. بلكه، شاید بتوان گفت بسیاری از گناهكاران امروز در حقیقت جاهل به قبح آن عملند، نه آن كه با توجه چنین میكنند. ولو جهل آنان ناشی از عواطف غلط و احساسات منفی ای باشد كه جوّ زمانه ایجاد كرده است.
با همه این تفاصیل هر جا و در هر موردی باید دید چه نوع برخوردی مناسب است.
در آخر لازم است ذكر شود كه یكی از شرائط وجوب امر به معروف و نهی از منكر، احتمال تأثیر است، و دیگر از شرائط آن این كه ضرر و خطر جدی متوجه انسان نشود.
صحبت از این موضوع می تواند بسیار مفصل باشد. در همین جا سخن را ختم می كنیم، و ادامه را به سؤالات احتمالی بعدی وامی گذاریم.
برای شما آرزوی موفقیت و بهروزی داریم.