پرسش

نظرمراجع درباره دراویش وكارهای انها چیست؟
متشكر..

پاسخ

با عرض سلام و تحیت!
تصوف در اسلام شاید قدمتی به اندازه قدمت اسلام داشته باشد، بررسی‌های تاریخی در این مورد نشان می‌دهد كه از اولین سالهای هجرت مسلمانان به مدینه، این تفكر وجود داشته است، به گونه‌ای كه بعضی از مسلمانها زندگی را به خود سخت می گرفتند، و آن را تنها راه سعادت و تقرب الهی می دانستند.
این عمل با عكس العمل «لارهبانیة فی الاسلام» و دیگر سخنان پیامبر فروكش كرد؛ ولی با به خلافت رسیدن خلفای بعد از پیامبر، این اندیشه روز به روز قوت گرفت، به گونه‌ای كه می‌توان حسن بصری ـ كه امیرالمؤمنین(علیه السلام) او را سامری امت نامیدند ـ را محصول این دوره شمرد.(ر.ك. به "الاحتجاج"، ج1، ص404)
در كتابهای تاریخی پایه گذار اساسی این طریقه را "ابوهاشم كوفی" دانسته‌اند.("نفحات الانس"، جامی، ص17)
او هر چند شخصاً در برابر ائمه قد علم نكرده، ولی مكتبی را پایه گذاری كرد كه به مصاف مكتب علوی می‌رود؛ آن گونه كه امام صادق(علیه السلام) را بر آن می‌دارد تا صریحاً او را مذمت كرده، و در باره او بفرمایند: «إنه كان فاسد العقیده جدا و هو الذی إبتدع مذهباً یقال له التصوف و جعل مفراً لعقیدته الخبیثة»("سفینةالبحار"، شیخ عباس قمی، ج3، ص145)
نكته‌ای كه قابل بررسی است و سبب آن شده است كه بسیاری تفكر صوفی مآبانه را تكفری اسلامی، شیعی بدانند، این است كه بسیاری از اهل این طریقه، سلسله و خرقه خود را به امیرالمؤمنین(علیه السلام) منسوب می‌كنند، و با این استدلال كه ما نیز محبت خاندان پیامبر(ص) را در دل داریم، این شك را ایجاد می‌كنند كه شاید تصوف، خمیر مایه‌ای از تفكر شیعی نیز داشته باشد.
در مقابل این پرسش امام صادق(علیه السلام) صریحاً می‌فرمایند: «إنهم أعداءنا … ألا فمن مال إلیهم فلیس منا و أنا أبرأ منه‌» یعنی همانا آنان(صوفیان) دشمنان ما هستند .... آگاه باشید كه هر كه به آنها میل و رغبتی پیدا كند از ما نیست و من از او بیزاری می‌جویم. ("سفینةالبحار"، ج3، ص145)
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی نیز در پاسخ به سؤالی كه در باره صوفیه و دراویش از ایشان شده است،‌ مرقوم فرموده‌اند: «صوفیه با فرقه‌ها و انشعابات بسیاری كه دارند،‌ اگر چه در انحراف، در یك سطح نیستند، و بسا برخی از آنان خارج از ربقه اسلام شمرده نشوند، ولی در مجموع منحرفند و عقائد خاصه‌ای كه دارند غیر اسلامی است.»("جامع الاحكام"، ج2، ص95)
ایشان رفتن به خانقاه دراویش را ترویج باطل و حرام می‌دانند.
كتابهای زیادی نیز توسط علمای شیعه در رد متصوفه به نگارش در آمده است كه می‌توان به دو نمونه زیر اشاره كرد:
1ـ كسر أصنام الجاهلیة: تألیف صدرالدین محمد شیرازی(م1050هـ.ق) مشهور به ملا صدرا.
2ـ الإثناعشریة: تألیف محمد بن حسن حر عاملی (م1104هـ.ق).
با آرزوی توفیق.