پرسش

با عرض سلام:
درباره *باسخئ كه به سوال كد 12743
دادئد:" ولذا است كه هیچكس نمی تواند در باره آخرت خود قضاوت كند، و مؤمن همیشه در خوف و رجاء است."
ائا منظورتان ائن است كه حتی شخصی كه خود را كلا مئ شناسد و همئشه سعئ مئ كند گناه نكند و به خدا نزدئك شود (و بعد از خواندن قران و دانستن معنئ مومن ) هم نمئ تواند درباره آخرت خود قضاوت كند؟ با ائنكه به خدا و لطف او ئقئن دارد و مئ داند كه خدا به فریاد او مئ رسد و او را از خود دور نمئ كند و به اتش حهنم نمئ اندازد.
و اما سوال دئگر: ائا درست است كسی خود را فردئ خوب و مومن بشمارد ؟ در حالی كه دئگران هم همئنطور درباره او فكر كنند.
در ضمن بعد از تشكر از سایت عالئتان مئ خواهم بگوئم كه من تازه با سائتتان اشنا شدم و دو سوال هفته *بیش برائتان فرستادم ولی هنوز *حواب نگرفتم. ائا سوالام بدستتان رسید و اگر رسیئد باید *حند روز بائد صبر كنم. ( كد سوالها: 15473و 15478)
* ببخشید كه بعضی از كلمات نقطشان بالا بائئن است. كئبوردم برای نوشتن فارسی نئست و تمام حروف را ندارد.

پاسخ

دوست گرامی!
حسن ظن به خداوند و امید به لطف و رحمت او، یكی از ویژگیهای مومن واقعی است و یأس از رحمت الهی خود از گناهان بزرگ به شمار می آید. بنابراین امید به لطف و عنایت الهی، از اوصافی است كه در وجود هر مومنی باید تبلور كرده و بارز باشد، ولی این منافاتی با وجود خوف در كنار آن ندارد.
انسان هر چقدر هم كه مؤمن باشد نمی تواند در باره آخرت خود قضاوت كند؛ چرا كه اولا انسان فراموشكار است، و نه تنها بسیاری از موارد جزئی، بلكه گاه موارد بزرگ از گناهان خود را نیز فراموش می كند. از اینرو هر چند انسانی مومن و مقید باشد، ولی ممكن است تخلفات جزئی فراوانی را فراموش كند و این موارد جزئی به تدریج جمع شود و به گناهی بزرگ تبدیل گردد، و به حكم ضرب المثل معروف "قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود"، در روز قیامت كه اعمال انسان مجسم می شود، او بفهمد كه چه كرده است.
به همین سبب است كه در روایات تاكید بسیار شده است كه مؤمن واقعی كسی است كه بر اثر انجام كارهای خیر زیاد و بزرگ، اطمینان خاطر پیدا نكند و گمان نكند كه او دیگر در قیامت مشكلی ندارد؛ زیرا ممكن است بر اثر نواقص و عیوبی كه در انجام كارهای خیر وجود داشته، آنها مقبول درگاه الهی واقع نشوند. و از طرف دیگر سفارش شده كه مومن واقعی كسی است كه گناهان و خطاهای كوچك خود را به خاطر كوچك بودنشان نادیده نگیرد؛ چرا كه ممكن است آنها مورد بخشش قرار نگرفته باشند، و همگی روی هم جمع شده و به تدریج تبدیل به كوهی از گناه شده باشند. بنابراین از آنجا كه انسان فراموش كار است و احاطه وجودی بر اعمال و رفتار خود ندارد، نمی تواند به طور قطع در مورد آنها نظر دهد.
این خداوند است كه بر همه چیز و همه كس و در همه زمانها و مكانها، و حتی بر افكار و نیات انسانها و اسرار درونی آنها احاطه و آگاهی دارد و ارزش اعمال انسان را با در نظر گرفتن شرایط و امكانات او، و همچنین با میزان خلوص نیتی كه داشته می سنجد، و می تواند از سرنوشت انسانها آگاهی كامل داشته باشد.
ثانیا، ولو انسان حال فعلی خود را بداند، هرگز به عاقبت خود مطمئن نیست.
علاوه بر همه اینها اگر هم فرض كنیم انسان بتواند از آخرت خویش خبردار شود، ولی به طور قطع نسبت به دیگران و اعمال و رفتار و نیت های آنها كه آگاهی ندارد پس نمی تواند خود را با آنان بسنجد، و جایگاه خود را در قیامت مشخص كند و بفهمد كه با چه كسانی هم رتبه است و در چه درجه ای و رتبه ای قرار دارد.
اینكه مومن همیشه باید در خوف و رجاء باشد به همین معنا است. خوف از اینكه نكند كارهای خیری كه انجام داده ام دارای عیب و نقصهایی بوده، و مورد قبول خداوند واقع نشده اند؛ و رجاء و امید به اینكه اگر هم خطا و گناهی كرده ام خداوند ارحم الراحمین است و او بخشاینده مهربان است و از گناه بندگان می گذرد.
اگر خوف به تنهایی باشد باعث اضطراب و نگرانی و تضعیف روحیه و سرانجام منجر به یاس و ناامیدی كامل نسبت به آینده شده و در نتیجه انسان را از كار و فعالیت می اندازد. و اگر امید به تنهایی باشد باعث خروج انسان از حد بندگی و بی اهمیتی به ارزشها و معیارها و سپس منجر به انجام گناه و خطا به گمان اینكه همه را خدا می بخشد می شود.
بنابراین خوف و رجاء هر دو باید با هم باشند تا اثری سازنده داشته و انسان را از حد بندگی و اطاعت خداوند خارج نكند.
2) اشكالی ندارد كه انسان بر اثر كارهای شایسته و نیكی كه انجام می دهد خود را فردی خوب و مثبت بشناسد و چه بسا این تصور باعث تقویت روحیه و تلاش بیشتر برای كسب مقامات عالیه می شود، ولی باید مواظب بود كه از حد معمول خارج نشده و به عجب و خودبینی كشیده نشود، كه عجب یكی از صفات رذیله اخلاقی است و می تواند اعمال شایسته بسیاری را بی ارزش كرده و باطل نماید. از تماس مجدد شما متشكریم.
پس از مطالعاتی كه در این زمینه انجام می دهید، اگر مشكل و سؤالی پیش آمد خوشحال می شویم كه آن را با ما در میان بگذارید.
پیروز باشید.