پرسش

تا چه حد در برابر تحدید جانی متجاوز حق دفاع داریم؟

پاسخ

با سلام و احترام
منطبق بر شریعت مقدس اسلام و به تبع قوانین موضوعه جمهوری اسلامی ایران از جمله قانون مجازات اسلامی، دفاع مشروع نوعی تكلیف محسوب می شود و نه حق. به این معنا كه مدافع بنابرسفارش مؤكد شرع اسلام مبنی برصیانت و نگهداری نفس( جسم) وعرض و ناموس و آزادی و مال، از هرگونه گزند و صدمه و با توجه به حركت خون و مال و آبروی انسان مسلمان مومن، مكلف به دفاع از خود در برابر تجاوز است. با این حال باید دانست كه عمل دفاع نوعاً عملی محرمانه بوده و لذا استثناء محسوب شده و می بایست ضمن احراز شرایطی خاص، بطور محدود و مضیق تفسیر شود.
لذا، دو شرط كلی در دفاع مشروع عبارتند از:
1) ضرورت: ناچاری و بر سر دوراهی قرار داشتن مدافع . می پرسید كدام دو راه ؟ یكی ، تحمل ضرر و زیان به تمامیت جسمانی و عرض و ناموس و آزادی و مال خود یا دیگری . دوم، ارتكاب جرم برای دفع ضرر و زیان، كه همان عمل دفاع می باشد و قانون نیز ارتكاب عمل محرمانه یعنی راه دوم را تجویز می نماید.
2) تناسب: بعد از تشخیص ضرورت و در شروع به عمل دفاع، تناسب دفاع مدافع با حمله مهاجم نیز باید مورد توجه مدافع قرار گیرد. تناسب آن میران از زور یا قهری ( force) است كه مدافع به كار می برد و باید معادل تجاوز و برای دفع آن باشد.
شایان ذكر است عمل مدافع تا جایی قابلیت تداوم دارد كه برای دفع خطر لازم است و به مجرد رفع خطر، وصف محرمانه عمل دفاع برمی گردد و از همان لحظه، قانون، عمل دفاع را نوعی جرم می شناسد.