پرسش

چگونه می توان ربوبیت خدا را اثبات كرد؟

پاسخ

با عرض سلام و تشكر!
"ربوبیت" یا "پروردگاری" از صفات كمال خداوند است. ربوبیت، برگرفته از كلمه "رب" است، و آن در استعمال رایج به معنای "تربیت كننده" می باشد. ربوبیت به صورت مطلق به خداوند اختصاص دارد، ولی به صورت مقید در غیر خداوند نیز به كار می رود؛ مانند "رب الفرس" یعنی تربیت كننده اسب.
ربوبیت مطلقه الهی بدین معنی است كه مخلوقات در همه شئون وجودی خود وابسته به خدای متعال هستند و وابستگی هایی كه به یكدیگر دارند، سرانجام به وابستگی همه آنها به آفریننده منتهی می شود و اوست كه بعضی از آفریدگان را به وسیله بعضی دیگر اداره می كند.
این ربوبیت گاه در عرصه تكوین است و گاه تشریع.
اداره امور همه موجودات و تامین نیازمندیهای آنها، و در یك كلمه "كارگردانی جهان"، را "ربوبیت تكوینی" می نامند، و فرستادن انبیاء و انزال كتب آسمانی و تعیین وظایف و تكالیف و قوانین كه اختصاص به موجودات ذی شعور و مختار دارد را "ربوبیت تشریعی" می گویند.
در مورد اثبات ربوبیت خداوند متعال باید گفت كه خالق بودن، خود دلیل بر ربوبیت هم هست، و این بیان هم ربوبیت خداوند را اثبات می كند و هم توحید در ربوبیت را.
توضیح این كه تدبیر و آفرینش از نظر معنا و مفهوم دو حقیقت مختلف اند، ولی در مصداق امكان جدایی ندارند؛ زیرا تدبیر پدیده های جهان چیزی جز آفرینش مداوم و مستمر آنها نمی باشد، همچنانكه آفرینش یك امر مستمر و همیشگی است. مخلوقات جهان در اصل وجودشان وابسته به خداوند می باشند، لذا انقطاع لحظه ای ارتباط آنها با خداوند مساوی با معدوم شدن آنها می باشد. مثلا تدبیر گیاه بدین صورت است كه پیوسته هوا، گرما و سایر مواد حیاتی در اختیار آن قرار داده شود و جریان تكامل زیستی تداوم یابد و اینها در حقیقت جلوه های آفرینش الهی است كه در نظام طبیعت نمودار می گردد، از این روی است كه قرآن می فرماید:«ربنا الذی أعطی كل شیء خلقه ثم هدی»(طه/20) یعنی پروردگار ما كسی است كه همه چیز را آفرید، آنگاه هدایت كرد. هدایت اشاره به استمرار آفرینش است.
شاید سؤال كنید كه گاه می شود خالق یك شیئ اصلا ارتباط خود را با مصنوع خود قطع می كند؛ مثل نجاری كه صندلی می سازد و آن را به دیگری می دهد.
جواب آن است كه ارتباط خدا و مخلوقات ارتباط نجار و صندلی نیست. نجار خالق صندلی نیست، بلكه تنها علت معده وجود آن است. مراد از خالق علت هستی بخش است. علت هستی بخش، و به عبارتی علت واقعی هر معلول، همیشه با معلول است. معلول جلوه ای از علت است، و معلول عین وابستگی به علت است.
جهت مطالعه بیشتر به كتاب "تفسیر نمونه"، ج15، ص258 و ج20، ص155 و ص365، و همچنین كتاب "عقاید استدلالی"، نوشته علی ربانی گلپایگانی، ج1 و "آموزش عقاید"، نوشته استاد مصباح مراجعه فرمائید.
ممكن است بیان ما كمی سخت بوده باشد؛ اگر سؤالی در ارتباط با آن داشتید در خدمت هستیم.
با تشكر.