پرسش

با سلام
روند كلی هیئتهای مذهبی را چطور برآورد می كنید؟ اگر نقیصه ای می بینید علل را ریشه یابی بفرمایید.
سوال دوم: اگر امكان دارد مقایسه ای بین هیئتهای مذهبی در اوایل انقلاب و امروز جامعه ما انجام دهید.
سوال سوم: لطفا آسیب شناسی در مورد هیئات مذهبی همراه با بیان آفات در این گونه جلسات انجام دهید.

پاسخ

با سلام و عرض تحیت!
بطور كلی اگر بخواهیم جایگاه مناسبی در معارف تشیع برای جلسات مذهبی و هیئات در نظر بگیریم، شاید مناسب ترین جایگاه آن "تولی" و سپس "تبری" است كه هر دو از فروعات مهم اسلامی و از اركان تشیع است.
در واقع آنچه در این جلسات می گذرد باید مناسكی مناسب با "تولی و تبری" اسلامی باشد، و حول این ارزش هم مورد بررسی و نقد قرار گیرد.
"تولی" نوعی پیوستگی به ولی خداست از "محبت" و "ارادت" شروع می شود، و از همت بر فداكاری و به اصطلاح "نصرت" می گذرد، و به "ولایت" یا تولی می رسد. (ر.ك. به "حكمت عبادات"، آیةالله جوادی آملی)
اما محبت اهل بیت چگونه در دل انسانی می نشیند؟ خود اهل بیت فرموده اند كه با نشر معارف ما بذر محبت ما در دلها بكارید.
این درسی برای همه اجتماعات ولایی ما است كه از معرفت آغاز كنند. معرفتی كه محبت می كارد و آن را در قالب یك نهضت جمعی بروز می دهد. خصوصیت مكتب اهل بیت آن است كه محبتش از مجرای معرفتش می گذرد.
پر واضح است اگر جلساتی در این رابطه گام بردارد به جد مورد توجه آن ذوات مقدس است. چنانچه امام صادق(علیه السلام) به فضل بن یسار فرمود: "آیا دور هم می نشینید و حدیث ما را نقل می كنید و با هم به گفتگو می نشینید؟ گفت: آری. فرمود: اینگونه مجالس را دوست دارم. پس امر ما را زنده بدارید. خدای رحمت كند كسی را كه امر ما را احیا كند."(وسائل الشیعة، ج10، ص392)
هیئت باید لااقل دو ركن اساسی داشته باشد. یكی بیان معارف تشیع و وعظ و جلب مخاطبین به تعالیم محمدی صلی الله علیه و آله و اخلاق علوی علیه السلام و فقه جعفری علیه السلام و دیگری هم اظهار ارادت و توسل به اهل بیت پیامبر(علیه و علیهم السلام)، با ذكر مدایح و مناقب آنها، و ذكر مصائب آنها و ندبه بر فراق و دوری از آنها، در قالب هنر.
مرحوم امام خمینی(ره) مجالس مذهبی را بهترین جا برای تعلیم و تربیت دانسته و می فرماید: «بهترین مجالس برای تعلیم و تربیت مجالس عزای سید مظلومان است كه در آن مواعظ و احكام بیان می شود»
در باره تأثیر اشك و دلدادگی نیز در ضمن تعلیم معارف، به یك دعا از امام صادق(علیه السلام) بسنده كنیم. حضرتش فرمود: «خدایا! آن دیدگان را كه اشكهایش در راه ترحم و عاطفه بر ما جاری شده، و دلهایی را كه بخاطر ما نالان گشته و سوخته، و آن فریادها و ناله هایی را كه در راه ما بوده است، مورد رحمت قرار بده.»(بحارالانوار، ج98، ص8)
نكته سوم آن كه محبتی كه در این مراسم القاء می شود، نباید محبتی سستی آفرین و رخوت آور باشد، بلكه باید محبتی حماسی و نصرت آور بیافریند.
آسیب شناسی جلسات و هیئات نیز باید با همین موازین انجام گیرد.
اگر هیئت از محبت به سمت نصرت و ولایت در پیش نیست یعنی راه اشتباه می رود یا راهكار مناسبی برای این راه بر نگزیده است. جلسه بدون سخنرانی و جلب قلوب و افكار به معارف وسیع ائمه اطهار در هر سه حوزه اعتقاد، اخلاق و عمل، قطعا جلسه معیوبی است و مخاطب خود را به مقصد نمی رساند. اوصاف سخنرانی و سخنران مناسب این جلسات هم، خود قابل تأمل است.
كما این كه جلسه بدون اشك و دلدادگی هم نقصان دارد.
در این جلسات قرار است هم فكر و هم دل رشد كند وبه عبارتی همه شئون وجودی انسان باید در مقابل خدا و ولی او سر تواضع و خاكساری پایین بیاورد كه هر یك اثر خاص به خود را دارد، و معجون آن معجزه می آفریند. در این ذهن می شكفد، دل می سوزد و اشك می ریزد و دست به سینه می زند، و بالاخره در این جلسات تصمیم های بزرگ گرفته می شود، هم در ساحت زندگی فردی و هم در ساحت اجتماع.
نكته قابل توجه در جلب قلوب به اهل بیت(علیهم السلام)این است كه چنانچه بهترین چیز در عرصه اندیشه دریافت احادیث خود معصومین(علیهم السلام) می باشد، در جلب محبت و عواطف هم هر كلامی شایستگی ندارد، و هر شعر و هر نغمه ای مناسب این كار نیست. شعرهایی در این میدان مناسب است كه در عین كشش و جاذبه عاطفی كه بین ما و اهل بیت ایجاد می كند، شأن رفیع معصوم(علیه السلام) را هم حفظ نماید. نغمه هایی كه خود موجب غفلت و دوری گردد، یا شوائب نغمات اهل فسق را دارد، قطعا ما را به مقصود نمی رساند.
البته این كه موسیقی هر جامعه از نغمات عزا و شادی مردم آن جامعه متأثر است و بالعكس، یك واقعیت طبیعی است، كما این كه برخی از گوشه ها و دستگاههای موسیقی ایرانی متأثر از نغمات عزا و شادی مردم گوشه و كنار این مرز و بوم است؛ اما رعایت دقت و دوری از لحن فسق و نغمات حرام به شدت اهمیت دارد.
به نظر می رسد هم در انتخاب محتوا و اشعار، و هم نغمات و آهنگ دقت لازم از سوی همه مداحان عزیز كشورمان انجام نمی گیرد و برخی اشعار یا ریتم ها قابل دفاع نمی باشد.
غفلت از محتوای شعر هم لازم به تأكید مجدد نیست.
رقابتهای كاذب بین هیئتها دام دیگری برای غفلت از سیر و مسیر است.
همچنین افراط و تفریط در وقت نیز بی تأثیر در عقب ماندگی افراد از كمالات انسانی نیست.
اگر هر جلسه یك هیئت، سه چهار ساعت، تا نیمه شب طول بكشد، قطعا موجب می شود وظایف دیگر مسلمانی زمین بماند و انسان رشدی كاریكاتوری و ناموزون پیدا نماید.
در جزئیات این امور حرف بسیار است كه خود شما می توانید با كنكاش بیابید.
به نظر ما همه جنبه های هیئت ها در اول انقلاب و هم اكنون مثل هم نیست در برخی جوانب پیشرفت بوده، و در برخی پسرفت. ورود در آن بحث مجال دیگری می خواهد.
با التماس دعا.