پرسش

با عرض سلام وخسته نباشید:
لطفا در مورد اینكه فرشتگان از چه چیزی ساخته شده اند وشیطان از چه چیزی ساخته شده است وآیا شیطان فرشته بود اگر نه چرا در بهشت قرار داشت؟شیطان جزء كدام دسته از فرشتگان است؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت!
در روایات معصومین جنس تشكیل دهنده ملائك را "نور" بیان كرده اند.(ررك. به "میزان الحكمة"، ج9،‌ احادیث 18700- 18703)
آیا مراد حضرات از نور همین نور مادی است كه خود جسمی از اجسام است، یا مراد ماده مجرد است كه با چنین بیانی بدان اشاره شده است؟
‌عده ای از متكلمین بعضی از ملائكه را مجرد، و بعضی دیگر را جسمانی می دانند؛ ‌اما بطور قطع می توان گفت با توجه به اوصافی كه در قرآن برای ملائكه بیان شده، آنها نمی توانند جسمی مانند جسم ما انسانها داشته باشند، ‌ولی مانعی ندارد كه از اجسام لطیفی آفریده شده باشند؛ ‌اجسامی مافوق ماده تشكیل دهنده‌ جسم ما. و اما اثبات تجرّد مطلق حتی از زمان و مكان و اجزاء ‌كار مشكلی است، و البته فایده هم ندارد. (ر.ك. به "تفسیر نمونه"، ‌ج18، ص173- 177)
و اما شیطان، ‌با توجه به نص صریح قرآن شیطان از طایفه‌ جن بوده است. و از طرفی قرآن در باره جنس جنها می فرماید: «خلق الجانّ من مارج من نار» (الرحمن/15) یعنی ‌جنس جن از شعله های آتش خلق شده است. روایاتی نیز در این زمینه در مجامیع روائی وجود دارد.(ر.ك. به "میزان الحكمة"،‌ ج9،‌ حدیث 18702)
با توجه به نكات فوق دانسته شد كه شیطان از فرشتگان نبوده است، و در جواب اینكه اگر فرشته نبود، چرا در كنار ملائكه بوده و در بهشت جای داشته، ‌باید گفت كه اولا، این بهشت معلوم نیست كه آن بهشتی باشد كه پاداش نیكان است و در قیامت وعده اش را داده اند، بلكه قول غالب ـ بر اساس آنچه در روایات هست ـ خلاف آن است. و ثانیا، اگر هم آن بهشت بهشت آخرت باشد، جای استعجاب و شگفتی ندارد، چرا كه جن ها نیز مانند انسانها تكلیف داشته، و لذا برای آنان هم بهشت و جهنم نیز وجود دارد.(ر.ك. به سوره جن و الرحمن)
و اما در وجه همراهی با ملائكه در روایات ـ منجمله امام علی(ع) در نهج البلاغه، خطبه236 ـ آمده است كه شیطان به مدت 6 هزار سال به عبادت خداوند متعال پرداخته بود و لذا مستحق همراهی و همنشینی با ملائكه، و مستحق بهشت بوده است.
با تشكر.