پرسش

با سلام وعرض خسته نباشید
ایا در این جامعه كنونی امروبه معروف ونهی از منكر واجب است؟ واگر پدر مانع از این كار شود ایا میتوانیم این فریضه را انجام دهیم؟

پاسخ

با سلام!
قبل از پاسخ به سؤال، لازم است پیرامون این مساله توضیحاتی ارائه گردد.
خداوند تعالی در سوره مباركه آل عمران، آیه104می فرماید: «ولتكن منكم أمة یدعون إلی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنكر» یعنی همواره باید در بین شما گروهی باشند كه دعوت به كار خیر كنند و امر به معروف نمایند و نهی از منكر كنند.
نكاتی در مورد آیه:
"ولتكن" ـ یعنی باید باشند ـ فعل امر است، و فعل امر هم وجوب را می رساند. پس امر به معروف واجب است.
"منكم امة" – یعنی گروهی از شما ـ از این قسمت از آیه فهمیده می شود كه امر به معروف و نهی از منكر واجب كفایی است؛ یعنی اگر عده ای این كار را انجام دادند، از عهده بقیه برداشته می شود؛ ولی اگر هیچ كس اقدام نكرد، همه گناه كارند؛ بر خلاف واجب عینی كه همه موظف به انجام هستند، و اگر گروهی این كار را كردند از بقیه ساقط نمی شود؛ مثل نماز.
"یدعون" ـ یعنی دعوت می كنند ـ و "یامرون" ـ یعنی امر می كنند ـ و "ینهون" ـ یعنی نهی می كنند ـ فعل مضارع اند، و فعل مضارع دلالت بر استمرار دارد؛ كما این كه اطلاق این حكم نیز نشان می دهد كه وجوب این كار همیشگی است، تا روز قیامت.
در نتیجه، هر زمان كه شرایط امر به معروف و نهی از منكر مهیا باشد
وجوب پیدا می كنند، چه منكر در جامعه گسترش پیدا كرده باشد و چه محدود باشد.
احادیث زیادی در مورد این فرضیه مهم هست، كه از باب تیمن دو حدیث به عرض می رسد.
پیامبر اكرم(صل الله علیه وآله) می فرمایند: قسم به كسی كه جانم در دست اوست، برخی از امتم در قیامت به صورت خوك و میمون محشور می شوند، به خاطر مدارای آنها در برابر معاصی و ترك نهی از منكر، در حالی كه قدرت آن را دارند.(كنزالعمال)
در جای دیگر می فرمایند: «امت من در خیر و خوبی خواهند بود، مادامی كه امر به معروف و نهی از منكر كنند، و بر نیكی ها تعاون داشته باشند. زمانی كه اینگونه نباشد بركت ها از آنها سلب می شود و بعضی بر بعضی دیگر مسلط می شوند و برای آنها در زمین و آسمان یاوری نخواهد بود.» (وسایل الشیعة، جلد11، ص389)
امر به معروف با وجود شرایط آن بر همه واجب می شود، البته با رعایت مراحل آن كه اگر به مرحله پایین تر حاصل شود، جایز نیست به مراحل دیگر عمل شود.
مراحل آن عبارتند از:
1- با معصیت كار طوری رفتار شود كه بفهمد به خاطر كارش با او این برخورد را كرده ایم، مثلاً از او روی برگردانیم و …
2- با زبان نرم و گفتار ملایم و موعظه و نصیحت با او سخن بگوییم، در صورتی كه مرحله اول كارگر نشد.
3- با تندی و شدت او را منع كنیم، در صورتی كه با گفتار ملایم نشد.
4- مقابله و ممانعت جوارحی. این مرحله در شرائط خاصی تا قتل هم می تواند پیش برود.
توجه: مرحله آخر وظیفه دولت اسلامی است، ولی مراحل دیگر در صورت موجود بودن شرایط بر همه واجب است.
و اما نظر مراجع تقلید در باره سؤال شما: ما از باب نمونه نظر دو تن از مراجع را می آوریم.
حضرت آیت الله بهجت: امر به معروف و نهی از منكر با شرایط آن واجب است.
حضرت آیت الله فاضل لنكرانی: امر به معروف و نهی از منكر زبانی بر عهده همه مردم است؛ اما اگر مستلزم عمل و برخورد فیزیكی باشد باید طبق نظر مسئولین ذیربط باشد.
نتیجه: با توجه به توضیحاتی كه گذشت در جامعه كنونی هم امر به معروف و نهی از منكر واجب است و زیاد بودن منكر هم دلیل سقوط تكالیف نیست، البته با وجود شرایط و رعایت مراحل. اما برخورد فیزیكی و بر چیدن لانه های فساد و .. بر عهده دولت است.
اما نهی پدر اگر صرف نهی باشد و ضرری توسط آن بر انسان وارد نشود، این نهی باعث برداشته شدن وجوب امر به معروف و نهی از منكر نمی شود، زیرا اطاعت از پدر و مادر تا جایی واجب است كه دستور به ترك واجب یا انجام معصیتی نداده باشند. مثلاً اگر پدری پسرش را از نماز نهی كند اطاعت او واجب نیست. البته به گونه ای عمل شود كه پدر ناراحت نشود.
با تشكر.