پرسش

آیا اختلاف قرائات قرآن كریم نوعی تحریف محسوب نمی شود؟
با تشكر

پاسخ

برادر گرامی!
در ابتدا شایان ذكر است كه از زمان حیات پیامبر(ص) اختلاف در قرائت وجود داشته، و پیامبر اكرم در اواخر عمر شریف خود دستور نوشتن قرآن هایی با خط بهتر، و بر یك قرائت، و با نظم و ترتیب سوره ها داده است.
شیعه معتقد است قرآن از آغاز بر یك قرائت نازل شده، و این عدم توجه بعضی از اصحاب بوده كه اختلاف در قرائات را موجب شده است.
اما به عقیده اهل سنت كه معتقد است اختلاف قرائتها را پیامبر تصویب، بلكه تعلیم می داده است، باز می توان گفت چون همه ساله ـ یا لااقل در سال آخر حیات مبارك حضرتش ـ جبرئیل تمام قرآن را مجددا بر پیغمبر عرضه كرده است، به طور قطع، پیامبر پس از آخرین نزول، مردم را بر یك قرائت واداشته است، به خصوص كه از تحقیقات برخی دانشمندان عامه می توان تائیدی برای عقیده شیعه یافت.
بعضی از دانشمندان می گویند: معنای تصویب و اجازه پیامبر(ص) نسبت به قرائتهای گوناگون این نیست كه آن حضرت اجازه داده است آنها را به عنوان این كه قرآن چنان نازل شده، ثابت نگهدارند و نویسندگان وحی آنها را بنویسند و ضبط كنند، بلكه این اجازه نوعی تخفیف و آسان گیری برای بعضی مردم ناتوان آن هم در حالت مخصوصی بوده است؛ بنابراین، بر فرض كه در آغاز امر، پیامبر تا جائی كه با بلاغت بیانی و مفاهیم و معانی حقیقی قرآن مخالف نباشد، در بعضی الفاظ به برخی افراد اجازه قرائت به وجهی دیگر داده باشد، بعدها مسلمانها را موظف فرموده كه فقط به قرائتی كه قرآن بر آن نازل شده است، بخوانند.(تفسیر نوین، محمد تقی شریعتی، مقدمه، ص28)
بنابراین هر چند پیامبر(ص) در آغاز نزول، اختلاف لهجه ها و قرائت ها را برای آسان گیری نسبت به قاریان و حافظان قرآن پذیرفته باشد، اما به طور قطع در آخرین عرضه قرآن توسط جبرئیل، پیامبر خواسته تا همان قرائت آخر نوشته شود؛ و بعدها نیز خلفا بر اساس همان قرائت، قرآن فعلی را نوشتند و نسخه هایی از آن را به عنوان نسخه های مادر به شهرها فرستادند، و دیگران نیز بر اساس همان نسخه های مادر، قرآنها را استنساخ كردند و هیچ تحریفی در كتابت قرآن ـ و قرائتهای مبتنی بر آن ـ راه نیافت، و از زمان پیامبر تاكنون، قرآنها بر یك كتابت باقی مانده است؛ هر چند قاریان هنگام خواندن قرآن آن را با قرائت های گوناگون می خوانند، ولی خواندن غیر از كتابت می باشد، و در كتابت یك شكل بیشتر نیست و آن هم همان آخرین قرائت پیامبر(صلی الله علیه و آله) است.
پس از این توضیحات باید دانست كه با وجود كتابت واحد و با توجه به واقع قرائتها، اختلاف در قرائتها در حدی نیست كه حقیقت مفهوم را مخدوش كند یا از بین ببرد؛ و لذا قرائت قرآن – چه در نماز و چه در غیر آن – بر طبق هر یك از قرائتهای متعارف و معمول زمان اهل بیت(علیهم السلام) روا و جایز می باشد، چنانكه هم اكنون نیز همان قرائتهای معروف، مورد عمل می باشد. همچنین این قرائتهای معتبر هیچ گونه تغییری از جهت رسم الخط در قرآن ایجاد نمی كند تا باعث تحریف در كتابت قرآن شود.(تاریخ قرآن كریم ، سید محمد باقر حجتی، ص247)
علاوه براین، اساساً محور بحث در مساله تحریف و عدم تحریف قرآن، تحریف به زیاده و نقصان است ـ یعنی چیزی بر قرآن افزوده و یا از آن كاسته شود ـ وگرنه، با وجود قرآن واحد و معین، تحریف هایی مثل تحریف معنوی ـ یا تفسیر به رای ـ در قرآن می تواند واقع شود، یعنی یك مفسر می تواند معنای نادرستی از قرآن برداشت كند؛ ولی این مساله خدشه ای به مصونیت قرآن از تحریف وارد نمی كند، چرا كه اگر كسی برداشت نادرست از قرآن داشته باشد، معنایش این نیست كه دیگر كسی معنای درست را نمی فهمد و قدرت تشخیص معنای درست و صحیح از بین می رود؛ یا اگر كسی كلمه ای را به شیوه غیر معمول ـ یا تحریف در قرائت ـ بخواند، معنایش این نیست كه دیگر قرائت شناخته شده بین مسلمین كنار می رود و قرآن دگرگون می شود؛ زیرا بالاخره در میان قرائت های مختلف، قرائت صحیح وجود دارد، و اصل آن از بین نرفته است، تا چیز دیگری جانشین آن شده باشد.(مصونیت قرآن از تحریف، آیةالله معرفت، ص22)
برای كسب اطلاعات بیشتر به كتابهای علوم قرآنی مراجعه فرمایید.
خدا نگهدار شما.