تبیان، دستیار زندگی

امام سجاد (ع) : پس برتري آن را بر ماههاي ديگر به سبب حرمتها و گرامي داشتنهاي بسيار و فضايل و برتريهاي آشكار كه براي آن قرار داد هويدا گردانيد ، و در آن ماه از جهت بزرگ داشتن ، آنچه را كه در ماههاي ديگر حلال كرده حرام نمود ، و از جهت گرامي داشتن ، خوردنيها و آشاميدنيها را در ( روزهاي ) آن منع كرد ، و براي آن وقت آشكاري ( معيني ) قرار داد كه خداي بزرگ و توانا جايز و روا نمي داند كه پيش انداخته شود و نمي پذيرد كه از آن وقت به تأخير افتد

فابان فضيلته علي سائر الشهور بما جعل له من الحرمات الموفورة ، و الفضائل المشهورة ، فحرم فيه ما احل في غيره اعظاما ، و حجر فيه المطاعم و المشارب اكراما ، و جعل له وقتا بينا لا يجيز - جل و عز - أن يقدم قبله ، و لا يقبل أن يؤخر عنه .

امام سجاد (ع) : پس از آن ( عبادت و بندگي در ) شبي ( شب نوزدهم يا بيست و يكم يا بيست و سوم ) از شبهاي آن را بر ( عبادت در ) شبهاي هزار ماه برتري داد ( چون خيرات و بركات و نيكيها و سودهاي ديني و دنيوي در آن است ) و آن را شب قدر ناميد ( شبي كه خداي تعالي اجلها و روزيها و هر امري كه حادث مي شود را مقدر مي فرمايد ) در آن شب ( بسياري از ) فرشتگان و روح ( القدس : جبرئيل يا وحي يا مخلوقي است بزرگتر از فرشتگان ) به فرمان پروردگارشان بر هر كه از بندگانش بخواهد با قضا و قدري كه محكم و استوار كرده ( تغيير و تبديلي در آن نيست ) براي هر كاري ( كه خدا مقدر فرموده ) فرود مي آيند ، آن شب سلام و درود ( فرشتگان ) است ( بر آنان كه براي نماز به پا ايستاده يا در حال ركوع و سجودند ، يا آن كه شب سلامتي و رهايي از ضرر و زيان شياطين است ) كه بركت و خير آن تا آشكار شدن روشني صبح دايم و هميشه است

ثم فضل ليلة واحدة من لياليه علي ليالي الف شهر ، و سماها ليلة القدر ، تنزل الملئكة و الروح فيها باذن ربهم من كل امر سلام ، دائم البركة الي طلوع الفجر علي من يشاء من عباده بما احكم من قضائه .

امام سجاد (ع) : بار خدا بر محمد و آل او درود فرست ، و شناسايي برتري آن را ( بر ماههاي ديگر ) و بزرگ داشتن حرمت و حقش را ( كه قيام و ايستادگي بر آن واجب است ) و دوري گزيدن از آنچه را كه منع و حرام كرده اي به ما الهام نما ، و ما را بر روزه داشتن آن به وسيله بازداشتن اندام از گناهان و به كار بردن آن اندام در آن ماه به آنچه تو را خشنود مي گرداند ( خواسته تو در آن است ) ياري فرما ، تا با گوشهامان سخن بيهوده گوش ندهيم ، و با چشمهامان به سوي بازي ( كارهايي كه انسان را از مقصود بازدارد ) نشتابيم

اللهم صل علي محمد و آله ، و الهمنا معرفة فضله و اجلال حرمتة ، و التحفظ مما حظرت فيه ، و أعنا علي صيامه بكف الجوارح عن معاصيك ، و استعمالها فيه بما يرضيك حتي لا نصغي باسماعنا الي لغو ، و لا نسرع بابصارنا الي لهو .

امام سجاد (ع) : و تا دستهامان را به ( طلب يا فراگرفتن ) حرام دراز ننماييم ، و با پاهامان به سوي آنچه منع و حرام گشته نرويم ، و تا شكمهامان نگاه ندارد و گرد نياورد جز آنچه ( خوردني و آشاميدني ) كه تو حلال و رواگردانيده اي ، و زبانهامان گويا نشود جز به آنچه ( قرآن مجيد و گفتار پيغمبر اكرم و ائمه معصومين - عليهم السلام - كه ) تو خبر داده و بيان فرموده اي ( اين چند جمله اشاره به آداب و نيكو رفتاري روزه دار است كه در اين باره اخبار بسيار رسيده ، روايت شده : زن روزه دار به كنيز خود دشنام داد ، رسول خدا - صلي الله عليه و آله - شنيد ، فرمود : طعام و خوراك آوردند و به آن زن امر كرد كه بخور ، گفت : من روزه هستم ! حضرت فرمود : چگونه روزه هستي و به كنيز خود دشنام دادي ؟! تنها روزه از خوردن و آشاميدن نيست . طعام خواستن حضرت براي آن زن روزه دار و امر بخوردن او شايد از جهت اين بوده كه مي دانسته روزه او روزه مستحبي بوده ، و احتمال مي رود كه روزه واجب بوده و امر حضرت بخوردن از روي تأديب است يعني مانند اين روزه را پاداشي نيست و گرفتن و نگرفتن آن يكسان است اگر چه گرفتن آن واجب باشد ) و رنج نكشيم جز در آنچه ( عبادت خالق و خدمت به خلق كه ) به پاداش تو نزديك گرداند ، و بجا نياوريم جز آنچه كه از كيفر تو نگاه دارد ، سپس همه آن كردارها را از ريا و خودنمايي خود نمايان و از سمعه و شنواندن شنوندگان خالص و پاكيزه گردان كه در آن كسي را با تو شريك نگردانيم ، و جز تو در آن مقصود و خواسته اي نطلبيم

و حتي لا نبسط ايدينا الي محظور ، و لا نخطو باقدامنا الي محجور ، و حتي لا تعي بطوننا إلا ما احللت ، و لا تنطق السنتنا إلا بما مثلت ، و لا نتكلف إلا ما يدني من ثوابك ، و لا نتعاطي إلا الذي يقي من عقابك ، ثم خلص ذلك كله من رئاء المرائين ، و سمعة المسمعين ، لا نشرك فيه احدا دونك ، و لا نبتغي فيه مرادا سواك .

امام سجاد (ع) : بار خدايا بر محمد و آل او درود فرست ، و ما را در آن بر اوقات نمازهاي پنجگانه با حدود و احكامش كه مقرر نموده اي و واجباتش كه واجب كرده اي و شروط و اوقاتش كه شرط و تعيين گردانيده اي آگاه فرما ( حضرت صادق - عليه السلام - فرموده : براي نماز چهار هزار حد " حكم شرعي " است )

اللهم صل علي محمد و آله ، وقفنا فيه علي مواقيت الصلوات الخمس بحدودها التي حددت ، و فروضها التي فرضت ، و وظائفها التي وظفت ، و أوقاتها التي وقت .

امام سجاد (ع) : و ما را در نماز همچون كساني قرار ده كه مراتب شايسته آن را دريافته اركان و جوانب آن را نگاه دارندگانند ( اركان نماز نيت ، تكبير ، قيام ، ركوع و دو سجده است كه به ترك و افزوني و كاستن آنها از روي عمد و سهو نماز باطل مي شود ) آن را در اوقات خود به همان طريقي كه بنده و فرستاده تو - درودهايت بر او و بر آل او باد - در ركوع و سجود و همه فضيلتها و درجات رفيعه اش قرار داده با كاملترين طهارت و پاكي و رساترين خشوع و فروتني بجا آورنده اند ( خشوع در نماز چنان كه اميرالمؤمنين - عليه السلام - فرموده آن است كه نمازگزار به سمت راست و چپ التفات نداشته و كسي را كه در سمت راست و چپ اوست نشناسد ، روايت شده : پيغمبر - صلي الله عليه و آله - مردي را در نماز ديد با ريشش بازي مي كند فرمود : اگر دلش خاشع و فروتن بود جوارح و اندامش هم فروتن مي بود )

و انزلنا فيها منزلة المصيبين لمنازلها ، الحافظين لاركانها ، المؤدين لها في اوقاتها علي ما سنه عبدك و رسولك - صلواتك عليه و آله - في ركوعها و سجودها و جميع فواضلها علي اتم الطهور و اسبغه ، و أبين الخشوع و ابلغه .

امام سجاد (ع) : و ما را در آن ماه توفيق ده كه با نيكي فراوان و بخشش ، به خويشان خود نيكي كنيم ، و با احسان و عطا از همسايگانمان جويا شويم ، و داراييهامان را از مظالم و آنچه از راه ظلم و ستم به دست آمده خالص و آراسته نماييم ( اموالي كه از راه ظلم گرفته شده از آنها جدا كرده به صاحبانش يا اگر نيستند و يا معلوم نيست كيستند يا كجايند به حاكم شرع بازگردانيم ) و آنها را با بيرون كردن زكوتها ( زكوة شتر ، گاو ، گوسفند ، طلا ، نقره ، گندم ، جو ، خرما و مويز ، از چركي و عذاب و كيفر بر منع آن ) پاك كنيم ( رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرموده : ملعون كل مال لا يزكي " از خير و نيكي دور است هر مال و دارايي كه زكوة آن داده نشود " و ناگفته نماند : درخواست پاك كردن اموال به بيرون كردن زكوة در ماه رمضان در صورتي است كه بيرون كردن آن در آن ماه واجب شده يا پيش از آن واجب گشته و بيرون نشده باشد ، ولي اگر وقت وجوب بيرون كردن آن نرسيده يا پيش از آن واجب گرديده به تأخير افتد ، پس پيش انداختن آن در ماه رمضان يا به تأخير انداختن آن به ماه رمضان مستحب نيست ، زيرا هر واجبي را بايد در وقت خود بجا آورد و وجوب آن فوري است ، و تقديم و تأخير آن بنابر قول به جواز آن از جهت رخصت و آساني است نه از جهت مستحب بودن ) و به كسي كه از ما دوري گزيده بازگرديم ( به او به پيونديم ) و به كسي كه به ما ظلم و ستم نموده از روي ( آنچه مقتضي ) انصاف و عدل ( است ) رفتار كنيم ( نه آن كه از جهت فرونشاندن خشم از عدل تجاوز نماييم ) و با كسي كه به ما دشمني كرده آشتي نماييم ( نه آن كه ما هم در صدد دشمني با او برآييم ) جز كسي كه در راه تو و براي تو با او دشمني شده باشد ، زيرا او دشمني است كه او را دوست نمي گيريم ، و حزب و گروهي است كه با او از روي دل دوستي نمي كنيم

و وفقنا فيه لان نصل ارحامنا بالبر و الصلة ، و أن نتعاهد جيراننا بالافضال و العطية ، و أن نخلص اموالنا من التبعات ، و أن نطهرها باخراج الزكوات ، و أن نراجع من هاجرنا ، وأن ننصف من ظلمنا ، و أن نسالم من عادانا حاشي من عودي فيك و لك ، فإنه العدو الذي لا نواليه ، و الحزب الذي لا نصافيه .

امام سجاد (ع) : و ما را توفيق ده كه در آن به سوي تو تقرب جسته نزديك شويم ( طلب كنيم آنچه را كه موجب به دست آوردن رحمت توست ) به وسيله كردارهاي پاكيزه آراسته كه ما را به آن از گناهان پاك كني ( بيامرزي ) و در آن ما را حفظ كرده نگاهداري از اين كه بخواهيم عيوب و زشتيها ( كردارهاي ناشايسته ) را از سر گيرم ، تا هيچيك از فرشتگانت ( كه نويسندگان اعمال هستند گناهان ما را ) بر تو پيشنهاد ننمايند جز آن كه كمتر باشد از اقسام طاعت و بندگي براي تو ، و انواع تقرب به سوي تو كه با بجا آورديم

و أن نتقرب اليك فيه من الاعمال الزاكية بما تطهرنا به من الذنوب ، و تعصمنا فيه مما نستأنف من العيوب ، حتي لا يورد عليك احد من ملائكتك إلا دون ما نورد من ابواب الطاعة لك ، و انواع القربة اليك .

امام سجاد (ع) : بار خدايا از تو درخواست مي نمايم به حق ( به فضيلت و برتري ) اين ماه و به حق كسي كه در آن از آغاز تا انجامش در عبادت و بندگي براي تو كوشيده : از فرشته اي كه او را مقرب ساخته اي ، يا پيغمبري كه فرستاده اي ، يا بنده شايسته اي كه برگزيده اي ، كه بر محمد و آل او درود فرستي و ما را در آن براي كرامت و ارجمندي كه به دوستانت وعده داده اي سزاوار گردان ، و آنچه كه براي كوشش كنندگان در طاعت و فرمانبريت واجب و لازم كرده اي براي ما لازم نما ، و به رحمت و مهربانيت ما را در صف كساني ( انبياء و اوصياء ايشان - عليهم السلام ) - كه سزاوار بالاترين مرتبه ( بهشت ) هستند قرار ده

اللهم إني سالك بحق هذا الشهر ، و بحق من تعبد لك فيه من ابتدائه الي وقت فنائه : من ملك قربته ، أو نبي ارسلته ، أو عبد صالح اختصصته ، أن تصلي علي محمد و آله ، و اهلنا فيه لما وعدت اولياءك من كرامتك ، و اوجب لنا فيه ما أوجبت لاهل المبالغة في طاعتك ، و اجعلنا في نظم من استحق الرفيع الاعلي برحمتك .

امام سجاد (ع) : بار خدايا بر محمد و آل او درود فرست ، و ما را در توحيد و يگانگيت از عدول و بازگشتن ( شرك آوردن آشكار و نهان ) و در بزرگ داشتنت از تقصير و كوتاهي ، و در دينت ( اسلام ) از شك و دو دلي ، و از راهت ( به دست آوردن رضا و خشنوديت ) از كوري ( گمراهي ) و براي حرمتت ( آنچه قيام به آن واجب است ) از سهل انگاري ، و از دشمنت : شيطان رانده شده ( از خيرات و نيكيها ) از فريب خوردن ، دور گردان

اللهم صل علي محمد و آله ، و جنبنا الالحاد في توحيدك ، و التقصير في تمجيدك ، و الشك في دينك ، و العمي عن سبيلك ، و الاغفال لحرمتك ، و الانخداع لعدوك الشيطان الرجيم .