تبیان، دستیار زندگی

اولا: مراد از نفس در جمله كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ انسان است- كه استعمال دومى از استعمالات سه‏گانه اين كلمه است- نه روح انسانى چون معهود كلام خدا نيست كه نسبت موت را به روح انسانى داده باشد تا ما آيه را هم حمل به آن كنيم. و ثانيا: آيه شريفه عموميتش تنها در باره انسان‏ها است كه شامل ملائكه و جن و ساير حيوانات نمى‏شود هر چند كه بعضى از نامبردگان از قبيل جن و حيوان متصف به آن بشوند. و يكى از قرائنى كه اختصاص آيه به انسان را مى‏رساند جمله‏اى است كه قبل از آن واقع شده و مى‏فرمايد: وَ ما جَعَلْنا لِبَشَرٍ مِنْ قَبْلِكَ الْخُلْدَ و نيز جمله‏اى است كه بعد از آن واقع شده و مى‏فرمايد: وَ نَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَيْرِ فِتْنَةً چون قبل و بعد آيه، سخن از انسان است. در اين جمله به علت حتمى بودن مرگ نيز اشاره كرده، و آن اين است كه اصولا زندگى هر كسى حياتى است امتحانى و آزمايشى، و معلوم است كه امتحان جنبه مقدمه دارد و غرض اصلى متعلق به خود آن نيست، بلكه متعلق به ذى المقدمه است.