علائم ، عوارض و خطرات سوء مصرف مواد مخدر ( ویژه والدین )
والدین عزیز
عوارض و خطرات سوء مصرف مواد اعتیاد آور مسئله مهمی است كه ضرورت دارد همه والدین به درستی از آن آگاه باشند و آن را به زبان ساده به فرزندان خود نیز منتقل سازند . شاید تصور كنید كه مصرف مقادیر كم مواد مخدر ، خطرات و عوارض چندانی به دنبال نداشته باشد و یا معتقد باشید ، مواد مخدر - كه خطرات و عوارض آن را همه می دانند – نیاز به آموزش ندارد . در صورتی كه چنین نیست . توصیه می كنیم مطالب زیر را به علت اهمیت ویژه آن حتماً مطالعه فرمائید تا نتایج مفید آن را در یابید .
سوء مصرف بدین معناست كه اگر چه فرد نسبت به مواد اعتیاد ندارد ، ولی آن را مصرف می كند .
مواد اعتیاد آور شامل همه تركیباتی است كه باعث تغییر كاركرد مغز انسان به صورت هیجان ، افسردگی ، رفتار نابهنجار و عصبانیت یا اختلال در قضاوت و شعور شود .
مصرف بیشتر و بیشتر
تصور كنید یك فرد سالم در ابتدا با سیگار و بعد با آشنا می شود و به دنبال اعتیاد به حشیش ، به مصرف تریاك روی می آورد . به دنبال وقوع پدیده تحمل ( پدیده ای كه باعث می شود فرد به مرور زمان بر مقدار مصرف مواد مخدر خود بیفزاید تا به نشئگی قبلی برسد ) ، فرد مصرف تریاك خود را افزایش می دهد و سپس به علت هزینه بالای تریاك ، مجبور می شود به سراغ ماده ای كم هزینه تر و موثرتر مثل هروئین برود .
ولی متاسفانه پدیده تحمل برای هروئین نیز اتفاق می افتد كه در نهایت فرد مجبور می گردد ، تمامی هروئین خریداری شده را به یكباره درون رگ خود تزریق كند تا با مقادیر كمتر هروئین به نشئگی بیشتری برسد .
گروه كثیری از معتادان این مسیر را طی می كنند و این به آن معنی است كه با آغاز مصرف حشیش ، یك مسیر هدایت شده و از قبل تعیین شده ، فرد را به سمت تزریق هروئین سوق می دهد.
« بیش از پنجاه و پنج درصد معتادان كشور ، مصرف سیگار را قبل از سن هیجده سالگی آغاز كرده اند ! »
« آیا می دانید حشیش هم اعتیاد آور است !ّ »
علائم رفتاری مصرف مواد
یك معتاد انگیزه خود را برای هر فعالیتی از دست می دهد و به همین دلیل از مدرسه و محل كار غیبت میكند. با افراد مشكوك نشست و برخاست می كند . شبها نمی خوابد و روزها دائما در حال چرت زدن است . زیاد خمیازه می كشد . افسرده ، خسته ، بی حوصله، گوشه گیر و منزوی است . به آراستگی و وضع ظاهری خود بی توجه است .
عصبانی ، پرخاشگر ، بی ادب و زود رنج می شود ، به طوری كه با كوچكترین حرفی ، عكس العمل سریع و تند نشان می دهد . بی مورد حرف می زند . پر حرفی می كند و یا زیاد می خندد . به بهانه های مختلف دائماً پول خرج می كند و همیشه بی پول است . شاید اشیاء قابل فروش منزل را برای تبدیل كردن به مواد به فروش برساند . در اتاق خود را ساعتها به روی خود می بندد . هنگام خروج از منزل ، در اتاق را قفل می كند تا مبادا دیگران مواد و یا وسایلی را كه آن جا پنهان كرده است ، پیدا كنند .
همه چیز را زود فراموش می كند و نمی تواند به خوبی روی مسائل تمركز كند . به علت یبوست ممكن است ساعتهای زیادی را در دستشویی سپری كند .
علائم جسمانی مصرف مواد
تواناییهای جسمی خود را از دست می دهد ، دندانهای وی تغییر رنگ می دهد و به رنگ زرد جرم گرفته تبدیل می شود . ممكن است روی بازو، ساعد ، پشت دستها و یا رانهای وی نقاط سیاه و كبود دیده شود كه نشانه تزریق مواد است . مردمك یا سیاهی داخل چشم وی بسیار گشاد و یا بسیار تنگ می شود . روز به روز ضعیف تر و لاغر تر می گردد .
به تدریج رنگ پوست و چهره وی تیره تر و سیاه تر می شود . مشكلات جسمانی و بیمارهای وی افزایش می یابند . آب بینی خود را بالا می كشد و بدن خود را می خاراند و یا چشمانی قرمز و اشك آلود دارد . ذكر این نكته ضروری است كه والدین عزیز باید انواع مواد اعتیاد آور ، شكل ظاهری آن ها ، نحوه مصرف آن ها و وسایل مصرف اینگونه مواد را به دقت بشناسند .
عوارض فردی
یك فرد معتاد تمامی روابط بین فردی خود را از بین می برد ، زیرا به مصرف مواد بیش از روابط بین فردی نیاز دارد . این افراد انگیزه خود را برای ادامه زندگی ، تحصیل و كار از دست می دهند و بیشتر به جای این كه به حل مشكلات خود بپردازند ، به مصرف مواد روی می آورند .
عوارض روحی و جسمی
موادی مانند حشیش ، تریاك ، هروئین ، الكل و كوكائین خاصیت اعتیاد آور دارند . بدین صورت كه دنبال مصرف حتی یكبار مواد ، فرد به آن وابسته می شود و در صورت قطع مصرف ، علائم ترك به شكل درد عضلانی ، بیقراری ، تعریق ، اسهال ، تهوع و بیخوابی بروز می كند . فرد به دنبال مصرف مواد اعتیاد آور ، هم از جنبه روحی و هم از جنبه جسمی تحت تاثیر قرار می گیرد ، به طوری كه اعتیاد و وابستگی به مصرف مداوم ، تنها یك جنبه منفی سوء مصرف این گونه مواد است .
عدم اعتماد به نفس ، كاهش روابط عاطفی و خانوادگی ، از دست دادن دوستان و نزدیكان ، همچنین كاهش سلامتی و پیری زودرس از عوارض روحی و جسمی آلودگی به مواد اعتیاد آور است .
بیماری های روحی و جسمی
افسردگی ، اضطراب ، پرخاشگری ، رفتارهای ضد اجتماعی ، از عواقب و تاثیرات روحی مصرف مواد مخدر است . برای شناخت تاثیر مواد مختلف بر اعضاء حیاتی بدن انسان ، به جدول زیر توجه فرمایید :
|
| حشیش | تریاك | هروئین |
| مغز | افسردگی ، بی انگیزگی ، حملات اضطرابی ، اختلالات روانی و پایدار ، فراموشكاری ، اعتیاد ، تشنج | تغییر ساعات خواب و بیداری ، كاهش انگیزه و احساس مسئولیت ، افسردگی ، پرخاشگری ، بیقراری و اعتیاد | تغییر ساعات خواب و بیداری ، كاهش شدید علایق ، بیقراری ، عفونت و آبسه مغزی ، پرخاشگری و عصبیت |
| قلب | بالا رفتن ضربانات قلبی ، بالا رفتن فشار خون ، سكته قلبی | به هم خوردن ضربانات قلب ، كاهش فشار خون | نارسایی قلبی ، به هم خوردن ضربانات قلب ، عفونت قلبی
|
|
گوارش |
؟ | یبوست مزمن ، اختلال در هضم غذا ، سوء تغذیه ، كاهش وزن و بی اشتهایی | تهوع و استفراغ ، یبوست مزمن ، بی اشتهایی ، كاهش وزن ، كاهش اسید معده ، عفونت و اختلال كبد |
| ریه | تورم مجاری تنفسی ، عفونتهای تنفسی ، سرطان ریه | عفونت و التهاب ریه ، سرطان ریه | عفونت و التهاب ریه ، ایست ناگهانی تنفسی ، سرطان ریه |
| كلیه | ؟ | ؟ | عفونت و نارسایی كلیه |
| پوست | ؟ | تیرگی لبها ، خارش و تیره شدن رنگ پوست | خارش ، تیرگی پوست و لب ، عفونت و آبسه پوست |
| جنین | كاهش وزن و نقائص مادرزادی در جنین | انتقال سموم تریاك به جنین ، ترشح در شیر مادر | انتقال سموم هروئین به جنین ، ترشح در شیر مادر |
× علامتهای سئوال در جدول بالا نشان دهنده آن است كه تحقیقات و پژوهشها در زمینه مذكور ناكافی و نامشخص بوده و قطعی نمی باشد .
ذكر این نكته لازم است كه به دنبال تزریق مواد مخدر ، بسیاری از عفونتها از قبیل كزاز ، سیفلیس ، ایدز و هپاتیت ، قابل انتقال خواهند بود و همچنین عفونت در خون می تواند هر یك از اعضاء و جوارح داخل بدن را دچار عفونت سازد . در حال حاضر یكی از علل عمده انتقال هپاتیت و ایدز در كشورمان ، مصرف تزریقی مواد مخدر است .
عوارض خانوادگی
فرد معتاد تمامی پایه ها و بنیانهای خانوادگی را سست می كند . وی در تربیت فرزندان نه تنها هیچگونه نقش مثبتی ایفا نمی كند ، بلكه حتی تاثیرات منفی تربیتی و آموزشی نیز بر جای می گذارد . وجود فرد معتاد در میان افراد یك خانواده ، تمامی اعضاء آن را دچار تنش ، تشنج و نابسامانی می كند . هزینه بالای تهیه مواد مخدر ، بار اقتصادی سنگینی را بر اعضاء خانواده تحمیل می كند و اعضاء خانواده به مرور زمان دچار فقر مالی می شوند .
آیا شنیده اید كه یك فرد معتاد در تربیت فرزندان خود موفق باشد ، مدارج بالای تحصیلی را سپری كند و از وضعیت اقتصادی خوبی نیز بهره مند گردد ؟
عوارض اجتماعی
همانگونه كه اعتیاد با علل گوناگون آغاز می گردد ، عوارض آن نیز ابعاد گوناگونی به دنبال دارد . یك معتاد به علت اعتیاد به مواد و به دنبال آن بی انگیزگی و احساس پوچی ، شغل و یا امكان تحصیل خود را از دست می دهد .
یك معتاد حاضر است برای بدست آوردن مواد به هر كاری دست بزند و به همین دلیل فروختن لوازم منزل و حتی اعضاء خانواده به قیمت بدست آوردن مواد ، مسئله دور از ذهنی نیست . چه بسا كه این افراد برای حتی یكبار مصرف مواد مخدر ، دست به جنایت و قتل های هولناك بزنند . بیكاری و فقر جزء لاینفك زندگی اكثر معتادان است . از دست دادن ارتباطات صحیح اجتماعی ، بر همه عرصه های فردی و خانوادگی معتادان تاثیر می گذارد و آنان را كاملاً در جامعه منزوی می كند . مشكلات قانونی كه هر لحظه در انتظار فرد معتاد است ، به او و ساختار خانواده اش آسیب می رساند . بسیارند معتادانی كه در گوشه زندان بسر می برند و از حال و روز خانواده خود هیچ خبری ندارند . افزایش آمار سرقت ، جنایت و فحشا ازعواقب اجتماعی سوء مصرف مواد مخدر است .
عوارض اقتصادی
یك معتاد ناچار است مبالغ زیادی از درآمد زندگی اش را به تهیه مواد مخدر اختصاص دهد . افزایش میزان مصرف روزانه وی باعث خواهد شد تا مبلغ تخصیص یافته به خرید مواد ، به مرور زمان افزایش یابد . از دیدگاه جامعه نیز یك فرد معتاد ، هزینه های گزافی را به جامعه تحمیل می كند. عدم كارآیی یك فرد معتاد در محیط كار و زندگی ، هزینه های سنگین مبارزه با مواد مخدر ، هزینه های بهداشتی و درمانی بیمارستان ها برای درمان عوارض بهداشتی اعتیاد باعث می شود تا میلیاردها تومان هزینه به كشور تحمیل گردد . در یك محاسبه كلی می توان گفت كه هر فرد معتاد سالانه تقریباً بیش از دو میلیون تومان هزینه به دولت تحمیل می كند .
روشهای پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر ( ویژه والدین )
پدر و مادر عزیز
برای پیشگیری از اعتیاد فرزندان خود به نكات ساده اما كلیدی زیر عمل نمایید و مطمئن باشید كه میزان موفقیت شما در این امر افزایش چشمگیری خواهد یافت .
درباره مواد اعتیاد آور اطلاعات كافی كسب كنید
شما به عنوان پدر و مادر باید انواع مواد اعتیاد آور ، نحوه مصرف آن ها ، علل و عوامل موثر در شروع اعتیاد و خطرات ، عوارض و علائم مصرف مواد مخدر را بشناسید .
مواد اعتیاد آور شامل همه تركیباتی است كه باعث تغییر كاركرد مغز انسان به صورت هیجان ، افسردگی ، رفتار نابهنجار ، عصبانیت و یا اختلال در قضاوت و شعور شود .
مهارتهای تربیتی خود را افزایش دهید
والدین در پیشگیری از اعتیاد فرزندان خود نقشی اساسی دارند . شما می توانید مهارتهای تربیتی خود را بازنگری كنید تا فرزندانی با اعتماد به نفس بالا تربیت كنید و به آنها مهارتهای زندگی را بیاموزید . ( توانایی نه گفتن ، مهارت تصمیم گیری ، مهارت حل مشكل ، مهارت دوست یابی و ... ) .
با فرزندان خود صحبت كنید
قبل از این كه فرزند شما اطلاعات مرتبط با مواد اعتیاد آور را به غلط از اطرافیان خود كسب كند ، خود این نكات را به وی بیاموزید . به او بگویید مواد چه خطراتی دارد و عواقب اعتیاد چیست ، معتاد كیست و علل شروع مصرف كدامند و ... ولی دقت كنید :
-
عقاید خود را به زور به آن ها تحمیل نكنید .
-
قبل از رسیدن آنان به سن بحرانی این كار را انجام دهید .
-
آنان را پیش از اندازه و به طور اغراق آمیز تنرسانید .
-
زمان مناسبی را به گفت و گو اختصاص دهید . زیرا فرزند شما ارزش نصایح شما را با ارزش زمانی كه به آن اختصاص داده اید برابر می داند .
-
هنگام صحبت فرزندتان ، عكس العمل تندی نشان ندهید زیرا بدین ترتیب امكان مكالمات صمیمانه بعدی را از بین خواهد برد .
یك الگوی مناسب باشید
برای فرزند خود در طی روز یك الگوی واقعی باشید و برای او درستكاری ، صداقت ، تواضع و كلیه صفات مثبت را به نمایش بگذارید . ? رطب خورده چون منع رطب كند ؟ ? اگر شما بر خلاف آن چه می گویید ، عمل كنید ، ا زفرزند خود نیز انتظاری نداشته باشید . چگونه یك پدر معتاد می تواند راهنمای خوبی برای فرزندش باشد ؟ ? در رفتارهای خود بیشتر دقت كنید ? شاید شما روزی با تمسخر به یك معتاد و یا صحبت كردن با لحن افراد معتاد ، به فرزند خود پیامی نادرست منتقل كنید .
گوش كردن را بیاموزید
شما با صحبت كردن تنها به پنجاه درصد از وظایف خود عمل كرده اید . شما باید ارتباط خود را با فرزندتان به این طریق حفظ نمایید :
به حرفهایش خوب گوش دهید و به موقع صحبت كنید . فرزند خود را با گفتن این جملات كه : ? چقدر جالب !!! من این را نمی دانستم و ... ? به گفتن بیشتر تشویق كنید . به او بیاموزید تا مسائل روزمره و عقاید خود را با شما در میان بگذارد .
سه نكته :
-
فضایی ایجاد كنید تا او احساس راحتی كند .
-
با جملات مثبت ، با لبخند و یا تكان دادن سر و به او گوش دهید .
-
با لحن خود و بكارگیری جملات تشویق كننده اشتیاق خود را به ادامه گفت و گو نشان دهید .
از قبل آماده باشید
شما می دانید كه فرزندانتان كنجكاوند و سوالات بسیاری درباره مواد مخدر دارند و طبیعتاً آنها را با شما در میان می گذارند ، مثلاً ممكن است روزی فرزندتان از شما بپرسد كه آیا تا به حال مواد مخدر را تجربه كرده اید یا خیر ؟ شما باید برای جواب این سوال از قبل آماده باشید . كارشناسان معتقدند این فرصت بسیار خوبی است كه شما علت عدم مصرف خود را به زبان سالهای جوانی به وی منتقل كنید و یا اگر مصرف كرده اید به او بگویید علت گرایش شما به مواد چه بوده است ؟ چرا آن را كنار گذاشتید ؟ حالا چه چیزهایی فهمیده اید كه آن زمان نمی دانستید ؟ و حالا چرا می خواهید كه فرزندتان آن اشتباه را تكرار نكند ؟ مسائل را بیش ازاندازه تشریح نكنید زیرا این مسئله كنجكاوی بیشتر او را بر می انگیزد .
به فرزندتان نزدیك شوید
جوانانی كه با والدین خود احساس نزدیكی می كنند ، كمتر از سایرین به مواد اعتیاد آور روی می آورند . حتماً زمانی را به فرزند خود اختصاص دهید . به طور منظم و هفتگی با او برنامه ریزی كنید و به كارهای مختلف بپردازید . برای صحبت كردن ، بعد از شام و قبل خواب و یا روزهای تعطیل بسیار مناسب است . جلسات خانوادگی برگزار كنید . در این جلسات كلیه قوانین و مسائل خانواده ، مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. دراین جلسه هركس فرصت صحبت كردن خواهد داشت .
واهمه نداشته باشید . از فرزند خود بپرسید كه كجا می رود ؟ با چه كسی می رود و آن جا چه می كند ؟ سعی كنید در ساعات غذا خوردن ، همه خانواده را دور هم جمع كنید . فواید این امر را به مرور زمان درك خواهید كرد . در صورتیكه فرزندتان به منزل دوستش رفت ، از حضور والدین وی در منزل مطمئن شوید و به حضور خواهر و برادر بزرگتر و یا پدر بزرگ و مادر بزرگ اكتفا نكنید . دوستان فرزندتان را بشناسید و با والدین آن ها ارتباط برقرار سازید .
به آنان در مقابله با گروه همسال كمك كنید
وقتی یك دوست صمیمی به فرزند شما مواد مخدر تعارف كند ، ممكن است او این مواد را مصرف كند ، چرا كه ? نه گفتن ? به یك دوست كاری دشوار است . بله حتی یك دوست صمیم نیز ممكن است فرزند شما را گمراه كند . احتمال مصرف مواد مخدر بدنبال تعارف افراد ناشناس و غریبه در مقایسه با تعارف یك دوست صمیمی بسیار كمتر است . بهترین روش پیشگیری از این مسئله ، این است كه با فرزند خود به طور آزمایشی چنین موقعیتی را تمرین كنید تا در برخورد واقعی با تعارف مواد ، پاسخهای مناسب را ارائه دهد .
ابراز عشق كنید
بهترین راه جلوگیری از رفتار ناشایست فرزندتان ، این است كه وقت بیشتری را با او صرف كنید . با او به رستوران ، پارك ، كوهنوردی ، سینما و ... بروید . با او به موسیقی گوش دهید و مهمتر از همه این كه : به او بگویید كه دوستش دارید .
رفتارهای مثبت را تشویق كنید
فكر می كنید بهترین نحوه تشویق یك رفتار مثبت چیست ؟ یك كلمه مناسب در زمان مناسب می تواند ارتباط شما را با فرزندتان آن چنان مستحكم سازد كه وی را از خطر مواد مخدر در امان نگهدارد .
همیشه سعی كنید رفتار صحیح فرزندتان را بلافاصله باارائه یك پاداش مناسب پاسخ دهید و به فرزند خود بفهمانید كه برای رفتارهای مثبت او ارزش قائل هستید . در هر سنی این صفات مثبت را در وی تشویق كنید . رفتارهای مثبت وی را تایید كنید و رفتارهای ناپسند وی را متذكر شوید .
موضع خود را مشخص كنید
همواره نظر خود را درباره سیگار ، الكل ، داروهای اعتیاد آور و مواد مخدر به زبان بیاورید و دیدگاه خود را نسبت به مصرف كنندگان این مواد ابراز كنید . تصور نكنید كه فرزند شمااز دیدگاه شما نسبت به موضوع اعتیاد و معتاد باخبر است . اگر نظر شما در این موارد برای فرزندانتان روشن و واضح نباشد این امكان وجود دارد كه او به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا كند . اگر فرزندتان به شما گفت كه یكبار این مواد را آزمایش كرده به او بگویید :
? من این كار شما را فراموش كردم ? و اگر می خواهید مواد مصرف نكند . به وی بگویید : ? اگر تو مواد مخدر مصرف كنی ، دل مرا می شكنی ? . مطمئن باشید فرزند شما هرگاه درمعرض تعارف مصرف مواد مخدر قرار بگیرد . قبل از هر چیز از خود خواهد پرسید : ? باانجام این عمل پدر و مادرم در مورد من چگونه فكر خواهند كرد ؟ ?
ارتباط خود را تقویت كنید
یك نوجوان تصور می كند كه حرفهای ارزشمند بسیاری برای گفتن دارد و شنیدن صبورانه این حرفها توسط والدین حس اعتماد به نفس این نوجوان را تقویت خواهد كرد . بنابراین از همین لحظه یك ارتباط مستمر و پایدار را با وی پایه ریزی كنید .
? بیاد داشته باشید كه علاقه بسیار شما به فرزندتان بدون ارتباط صحیح با وی معنایی نخواهد داشت ?
مرزها را مشخص كنید
در خانواده ، قوانین مشخص وضع نمایید و برای سرپیچی از آن ها تنبیهات خاصی در نظر بگیرید و سپس آن را به طور محكم و جدی به مرحله اجرا در آورید .
تنبیهات خود را به شكلی خفیف اعمال كنید و از تنبیه به شكل سخت بپرهیزید . رفت و آمد در شب را از یك ساعت مقرر به بعد قدغن كنید ( مگر در مواقع لزوم و با اجازه شما ) . اگر فرزندتان به منزل دوستش رفته است باتلفن او را كنترل كنید و یا با والدین حاضر در آن منزل گفتگو نمایید . سعی كنید هنگام رفت و آمد فرزندتان از مدرسه به منزل و یا از منزل به مدرسه با او همراه باشید . به حس ششم خود توجه كنید . هرگاه در درون خود احساس كردید كه مشكل خاصی وجود دارد ، حتماً آن را جدی بگیرید و بلافاصله موضوع را پیگیری كنید .
واقعیت ها را منتقل كنید
مهمترین عوامل پیشگیری از اعتیاد زندان ، نیروی انتظامی و سازمانهای مسئول نیستند ، بلكه شما والدین هستید . به طور میانگین نوجوانانی كه والدینشان آنان را از خطرات و عوارض مواد مخدر آگاه ساخته اند ، پنجاه درصد كمتر از سایرین به مصرف مواد گوناگون روی می آورند . این را نیز بدانید كه جوانان و نوجوانان بسیار علاقه مندند تا والدین آنها درباره مواد مخدر اطلاعات علمی مفیدی را در اختیارشان قرار دهند .
صادق و مهربان باشید
فرزند شما باید بیاموزد كه هرگاه با یك مشكل اساسی روبه رو شد . بلافاصله برای مشورت به شما مراجعه كند و اگر شما در حین ارائه مشاوره با وی بدرفتاری نمایید ، اعتماد او را از خود سلب خواهید كرد . همه ما شاید در گذشته رفتار ناشایستی مرتكب شده باشیم كه آرزو داشتیم ای كاش مرتكب نمی شدیم . بنابریان اگر فرزندمان این سوال را از ما پرسید ، می توانیم صادقانه به وی پاسخ دهیم و پشیمانی و ناراحتی خود نیز از این رفتار ناشایست ابراز نماییم .
